Bilindiği üzere iyi bir deneyim sunmak ancak deneyimleyenin amaçlarının, ihtiyaçlarının ve limitlerinin araştırılıp anlaşılması ile mümkündür. Etnografi ve netnografi ise bu amaç, ihtiyaç ve limitlerin araştırılıp anlaşılmasında alet çantamızdaki en önemli araçlardandır. Kullanıcı deneyimi araştırmasında netnografiyi detaylıca incelediğimiz ve örnek çalışmaları görebileceğiniz rehberimize bu linkten ulaşabilirsiniz.
Bu yazımızda ise etnografi ve netnografi arasındaki ilişkiye yakından bakacağız.
Bir araştırma metodu olarak etnografi, belirli bir kültürel grup veya olgu üzerine sistematik alan araştırması anlamına gelir. Erken 18.yy’da günümüzdeki anlamıyla şekillenen etnografi, antropoloji biliminin bir alt dalıdır. Sosyal bilimlerde çalışmaya konu olan kültürel fenomen için belirli bir grubun ve bireylerinin belirli bir durumdaki;
- davranışlarını,
- yorumlarını,
- düşüncelerini,
- tutumlarını derinlemesine inceleyen saha çalışmasıdır.
Araştırmacı katılımcıları yerinde gözlemleyerek detayları ve etkileşim örüntülerini kaydeder. Çoğunlukla niteliksel verileri içerse de niceliksel verilerle de desteklenen, veri toplama metotları amaca göre farklılaşabilen bütünsel çalışma disiplinidir.
İnsan yaşamı sanal dünyaya taşındıkça bu araştırma biçiminin de çevrim içi bağlamda kendini sürdürmesi şaşırtıcı değildir. İnternet üzerinden yürütülen etnografik araştırmalar “dijital etnografi” şemsiye terimiyle adlandırılırken daha da özelleşmiş olan yöntem “netnografi” adını alır.
Kavram Profesör Robert Kozinets tarafından 90’lı yılların sonunda tanımlanmıştır. Netnografi online platformlar üzerinden yapılan etnografik araştırmadır. Etnografi dijital etnografiyi ve dijital etnografi de netnografiyi kapsar. Netnografi çevrim içi etkileşimler ve sanal komünitelerin tutumlarına ve davranış örüntülerine dayanır. Bu yöntem ile hedef kitlenin bağlam içindeki davranış ve tutumlarını anlamak esastır. Forumlar ve sosyal ağlarda bireyler aynı fiziksel dünyada olduğu gibi hem birbirleri hem de ürünler ve servislerle etkileşirler. Netnografi ile bu etkileşimlerin izini sürerek kullanıcı deneyimi araştırmalarımızı şekillendirebiliriz.
“It Depends” adlı serimizin 10. bölümünde “Netnografi”yi konuşmuştuk, buradan izleyebilirsiniz:
Bir örnek ile netnografiyi daha iyi anlayalım:
Üniversite sınavlarına hazırlanan öğrenciler için bir ders çalışma ve planlama uygulaması yapılacak olsun. Bu uygulama için hedef kitlenizi yani üniversite sınavına hazırlanan öğrencileri daha iyi tanımak; ihtiyaçlarını ve acı noktalarını anlamak istiyorsunuz, araştırma planınızda derinlemesine görüşmeler de mevcut ancak öncesinde bir netnografi çalışması yapmaya karar verdiniz.
1. Hedef kitleniz kim?
Hedef kitleniz üniversite sınavına hazırlanan öğrencilerdir.
2. Bu kitle çevrim içi hangi platformlarda bir araya geliyor olabilir?
Youtube’daki ders videolarının altında yorumlarını görebilirsiniz, Facebook’taki kapalı gruplarda ders çalışma ekipleri kurmuş olabilirler, WhatsApp motivasyon grupları olabilir, Instagram’da “X hoca” ya da “Şu puana bu sıralama” gibi belli bazı sayfaları takip edip gönderilere aktif yorum yazıyor, canlı yayınlara katılıp orada sorular soruyor olabilirler. Siz de bu gruplara bir öğrenci gibi katılarak gözlem yapabilir ya da araştırmanızdan bahsedip sorular sorabilirsiniz.
Hangi bulguların araştırmanız için önemli olacağına dair sınırları önceden belirlemeniz kaynaklar ve yorumlar arasında kaybolma durumunun önüne geçer. Bunun için ilk göz atmadan sonra anahtar kelimeler listesi çıkarmak işe yarar.
3. Son adım, işinize yarayacak yorumları bir araya toplamak ve analiz etmektir.
Eğer “ne”, “nereden” ve “neden” araştırılıyor, bu sorulara cevap vererek araştırma planınızı oluşturduysanız “nasıl” incelenecek noktasında örüntüleri bulmak ve bir araya getirmek bir sonraki adımınızdır. Birden fazla kaynaktan topladığınız materyali bir araya getirirsiniz ve anlamlı gruplara bölersiniz. Anahtar kelimeler bu noktada da işimizi kolaylaştırır, örnekteki planlama uygulaması için malzemeleri gruplayacağımız başlıklar şunlar olabilir: zaman yönetimi, motivasyon, ders çalışmaya başlayamama, konu takibi, sınav ve gelecek kaygısı, tercih dönemi vs.
Bu örnek uygulama için olmasa da genelde ürün bazında bir netnografi çalışması yapıyorsanız sahte yorumlara dikkat etmek ve gerçek kullanıcı yorumlarından ayırt edebilmek önem kazanır. Araştırma planınıza sadık kalmak ve çalışma adımlarınızı belgelemek bilgi bombardımanı altında yolunuzu kaybetmeden netnografi çalışmanızı tamamlamanızı kolaylaştırır.
• Aktif olarak belirli komüniteler ve bireylerle karşılıklı iletişim kurmak dijital etnografi için olası iken netnografi çalışmalarında bir gereklilik değildir.
• Netnografi eşzamanlı görüşmeler yapmak hususunda dijital etnografi ile ayrışır, netnografi metodunda eşzamanlılık şart değildir bunun bir sonucu olarak netnografi çalışmasındaki bulguların güncelliğine dikkat edilmelidir.
• Dijital etnografi, fiziksel ortamda başlamış bir etnografi çalışmasını tamamlar veya onun uzantısı niteliğinde de görülürken, netnografi sadece çevrim içi platformlarda başlayıp bitirilen yöntemdir bu da netnografi çalışmalarında araştırma sınırlarının iyi çizilmesinin önemini arttırır.
• Netnografi, etnografi veya dijital etnografide en önemli ortak nokta:
- araştırmanın odak noktasının iyi tanımlanması,
- araştırma sorularının bu odak noktası etrafında doğru oluşturulması
- hedef kitlenin doğru belirlenmesidir.
• Verilerin sistematik olarak toplanması ve araştırma etiğine uygunluğu netnografi, etnografi ve dijital etnografide ortak olan önemli ikinci noktadır.
• Verilerin doğru olarak gruplandırılması ve analizi ayrıca analiz ve yorumların ilgili kişi ve gruplarla doğru yöntem ve kanallar ile paylaşılması netnografi, dijital etnografi ve etnografide önemli ve ortak olan diğer noktadır.
Son olarak,
Bir kullanıcı deneyimi araştırmasında projenin durumuna göre netnografi tek araç olarak kullanılabileceği gibi daha çok araştırmanın ilk aşamalarında hedef kitlemizi ve kitlenin konuştuğu dili tanımak, derinlemesine görüşmelere başlamadan önce hazırlanmak için kullanılır. Etnografi ve dijital etnografi ise netnografinin temel aldığı akademik alanlardır. Netnografi çalışmalarında amaç çoğunlukla tasarıma fikir vermek olabileceği gibi bir pazar araştırması için rapor da yazıyor olabilirsiniz; uygulaması kolay ve hızlı olduğundan sevilen ve sık kullanılan bir yöntemdir. Özellikle dijital etnografi ve netnografi kavramları görece yeni kavramlar olduklarından, tam olarak nasıl ayrıştıkları konusunda sınırların hala o kadar da net olmadığının altını çizmek önemlidir. Netnografi kavramını ortaya atan Kozinets'e bu fark sorulduğunda verdiği cevaba kulak vererek siz de etnografi, dijital etnografi ve netnografi kavramlarının bağı ve farkları ile ilgili kararı kendiniz verebilirsiniz.
Ayrıca Userspots'un netnografi servisi ile kullanıcılarınızın hayatlarına dahil olup sorunlarını ve ihtiyaçlarını anlama noktasında gerekli desteği ekiplerimizden alabilirsiniz.
-min.jpg)
