Bu İçerikte Yer Alan Ana Başlıklar:
• Kullanılabilirlik Testi Nasıl Yapılır?
• Kullanılabilirlik Testi Ortamını Hazırlama
• Userspots Kullanılabilirlik Testi Space Quiz
Bu içerik ile; ürünlerdeki kullanılabilirlik hatalarını tespit etmek ve düzeltmek için son kullanıcılar ile yaptığımız bir test yöntemi olan kullanılabilirlik testinin nasıl yapıldığını öğreneceksiniz. Test sürecinde, özellikle yüz yüze ortamda gerçekleştirdiğimizde, hangi aşamaları, nasıl uyguladığımızı ve süreç boyunca nelere dikkat ettiğimizi gözlemleyeceksiniz.
Userspots'tan kullanılabilirlik testi servisi alabilir ayrıca Userspots Akademi'de online olarak devam eden; UX Araştırma Eğitimi, UX Eğitimi ve Tasarımcılar İçin Veri Eğitimi'ne katılarak “kullanılabilirlik testi” çalışmasını uygulamalı olarak deneyimleyebilirsiniz.
Bir önceki yazımızda kullanılabilirlik testini; ne olduğundan, hangi elemanları içerdiğinden, yararlarından, nerelerde kullanıldığından kısacası enine boyuna her açıdan ele almıştık.
Bugün de bu yöntemi nasıl yapacağımızı, hangi adımları takip etmemiz gerektiğini konuşacağız.
Fakat başlamadan önce kısaca hatırlayalım:
Kullanılabilirlik Testi neydi?
En basit tanımıyla kullanılabilirlik testi, adı üstünde, bir ürünün hedef kitlesi tarafından denenerek test edilip kullanılabilirliğini ölçer. Kullanıcının, kullanım kolaylığı, ne kadar sürede amacına ulaştığı gibi verileri toplanır. Mesela UX tarafından bir örnek verecek olursak; bir online market uygulamasını tasarladınız/analiz ettiniz ve geliştirme sürecindesiniz. Kullanıcının tasarımınızdaki nelere, nasıl tepki verdiğini anlamak istiyorsunuz. Bu durumlarda genellikle kullanıcıya bir görev verilir. Bu ‘Uygulama üzerinden 3 kg domates ve 2 adet süt siparişi verebilir misiniz?’ gibi bir görev olabilir. Görevleri tamamlamaya çalışan kullanıcılar bu sırada gözlemlenir ve kullanıcı geri bildirimleri alınır. Geliştirme döneminden bir ürünün piyasaya sürülmesine kadar sıklıkla tekrar tekrar yapılır.
Asıl konumuza dönecek olursak, kullanılabilirlik testi elbette kullanıcıya görevini verdim bitti bir süreç değil. 5 aşamada gerçekleştirdiğimiz bu süreçlere göz atalım!
Test planı, başlamadan önce süreci, neler yapacağınızı kurguladığınız aşamadır. Kullanılabilirlik testi oturumunun ayrıntılarını planlamak birçok yönden tüm sürecin en önemli parçasıdır. Test sürecinin başlangıcında verdiğiniz kararlar ilerleme şeklinizi ve elde ettiğiniz sonuçları belirleyecektir. Proje bilgisi tanımlanır, incelenecek/üzerinde durulacak konular belirlenir.
Örnekler üzerinden ilerleyerek bu aşamada hangi sorulara cevap vermemiz gerektiğini inceleyelim:
Burada neyi test edeceğiz?
X Projesi kapsamında gerçekleştirilecek olan kullanılabilirlik testlerinin temel amacı kullanıcıların belirtilen fonksiyonlar çerçevesinde verilen görevleri ne kadar etkin ve verimli yapabildiklerini gözlemlemektir. Mobil web ve Masaüstü şeklinde yürütülecektir.
Bu testin amacı nedir? (hangi fonksiyonlar, özellikler, akışlar incelenecek gibi)
• İncelenecek konular
• Ana sayfa
• Menü yapısı ve başlık isimleri yeterince anlaşılır mı?
• Ürün listeleme sayfası
• Ürün kartlarındaki bilgiler anlaşılır mı?
• Kullanıcılar başka hangi bilgileri görmek istiyorlar?
• Filtreleme ve sıralama seçenekleri yeterince etkin kullanılabiliyor mu?
Nerede test edeceğiz? (lab, ofis, gerilla, kullanım yeri vb.)
Userspots olarak biz pandemi öncesinde çalışmalarımızı ofis ortamında gerçekleştiriyorduk. Gerekli araçların hazırlandığı, sadece çalışma ekibinin ve katılımcının bulunacağı bir oda ve aşağıdaki iki adım testi gerçekleştirmek için yeterli.
• Katılımcılar mobil için kendi telefonlarını kullanır.
• Silverback/Tappy üzerinden ses ve ekran kaydı alınarak test izleme odasına eş zamanlı olarak ekran paylaşımı yapılır.
Pandemi ile birlikte evden çalışma modeline geçtik ve elbette kullanılabilirlik testlerimizi de çevrimiçi ortamda gerçekleştiriyoruz. Bununla ilgili olarak deneyimlerimizi anlattığımız, uzaktan kullanılabilirlik testini iyi bir şekilde gerçekleştirmenize yardımcı olacak önerilerimizi derlediğimiz içeriğimize göz atabilirsiniz.
Nasıl bir yöntem uygulayacağız?
Testler toplam 6 katılımcı (3 desktop web, 3 mobile web) ile gerçekleştirilecektir. Her bir görevin tüm katılımcılar tarafından gerçekleştirilmesi esasına dayanan testlerin ortalama 25-30 dk sürmesi ön görülmekte olup görevler ve senaryolar konusunda karşılıklı anlaşılması durumunda pilot test gerçekleştirilip süre netleştirilecektir.
Testlerin yapısı aşağıdaki gibi olacaktır:
Ön Görüşme (5 dk): Katılımcıları testin gerçekleştirileceği zemine hazırlamak amaçlı görüşme gerçekleştirilecektir.
Kullanılabilirlik Testi (20-25 dk): Seçilmiş fonksiyonlar üzerinden görev bazlı test gerçekleştirilecektir.
Kaç katılımcıyla test edeceğiz?
Jacob Nielsen, Thomas Landauer (1993)’a göre en iyi sonuçlar (%85) 5 kişiden fazla katılımcı bulundurmayan testlerden gelir. Böylece devamında mümkün oldukça çok ve kısa çaplı testler yapabilirsiniz.
Steve Krug (2000)’a göre 3 kullanıcı tek bir testte yeterince kullanılabilirlik sorunu bulamayabilir. Fakat ikinci testte ilk testte göremedikleri hataları bulabilirler.
Kaç katılımcı olursa olsun demografik dağılım, ürün sahipliği/üyelik durumu, kullanım sıklığı cihaz kullanım derecesi, özel bir fonksiyon kullanım durumu gibi bazı spesifik bilgilerini bilmek önemlidir.
Örneğin:
Öğrenci-Kadın-Erkek/18-24 yaş/e-ticaret sitelerinden daha önce alışveriş yapmış/nadiren ya da orta sıklıkla online alışveriş alışkanlığı olan/mobil ve desktop kullanıcısı gibi gruplandırılabilir.
Nasıl görevler vereceğiz?
1. Ürün Seçimi ve Satın Alma Yolculuğu
2. Sipariş Takibi
3. Sipariş İptali
4. Ek Görevler
Nasıl bir senaryo oluşturacağız?
Test edilen arayüzde yapılmasını istediğimiz eylemi senaryolaştırma aşamasıdır. Burada gerçekçi bir senaryo oluşturarak kullanıcının görevi benimsemesini kolaylaştırmalı, motivasyonunu yüksek tutmak için harekete geçirici olmalı, kendi deneyimlerini göstermesini sağlamak için ipucu vermekten ve tanımlamaktan kaçınmalısınız.
Örneğin:
Hedef: Ürün tekliflerine göz at ve bir ürün satın al
Zayıf Senaryo: Bir çift turuncu Nike koşu ayakkabısı satın alabilir misiniz?
Daha Güçlü Senaryo: 200 liradan daha ucuz bir çift ayakkabı satın alabilir misiniz?
Test edeceğiniz kişiler için yaratacağınız ortamdır. En öncelikli yapmanız gereken, test edilecek kişiyle iletişime geçerek kesin bir gün ve zaman belirlemek ve bunu takviminize eklemek olacaktır. Bunu analog takvimlerle de gerçekleştirebilirsiniz. Ancak dijital ortamlardaki Google Calendar gibi uygulamaları kullanarak eş zamanlı olarak kullanıcınıza da bildirim gönderebileceğiniz bir ortamda takvimi organize etmenizi öneririz.
Kayıt
İlk aşamayı organize edip, kullanıcınıza görevleri verdikten sonra sıradaki aşama gözlemdir. Burada kullanıcınız ürünü test ettiği zamanda, iznini alarak, onu kayda alabilir ve daha sonraki analizleriniz için kullanabilirsiniz. Bu kayıt alma işlemi için Mr. Tappy ve QuickTime gibi araçları kullanabilir bu sayede kullanıcının nereye, ne kadar sürede, nasıl kullandığını gözlemleyebilirsiniz. Test için onlara telefon, tablet, bilgisayar gibi deneyimlemesini istediğiniz ürünün çeşidine göre araçları da sağlamayı unutmayın!
Ödüller
Kullanıcınıza onu motive ve teşvik etmek için ufak da olsa ödüller vermekten kaçınmayın. Bu kullanıcının memnuniyetini de artıracağı için daha özenli sonuçlar almanızı sağlayacaktır.
Hediye çekleri, onlar için yapılan bir bağış, indirim kodları gibi ödüller verebilirsiniz.
Tüm hazırlıkları tamamladınız. Artık tek eksiğiniz testi gerçekleştireceğiniz kullanıcıları bulmak. Toplu mailler ve mesaj gibi yollarla kullanıcı tespiti yapabileceğiniz anketleri insanlarla paylaşabilirsiniz. İlgi çekici olmak ve insanları kabul etmeye teşvik etmek için mailinizin içeriğinde testin gerçekleşeceği tarih, yer, ne kadar süreceği, anketiniz ve sonucunda verilecek ödül gibi bilgilere yer verebilirsiniz. Gönderdiğiniz ankette mutlaka ad/soyad, yaş gibi demografik bilgiler, kişinin randevu uygunluğu ve bunların yanı sıra ürününüze yönelik kriterlerinize uygunluğuna göre maili göndermeyi unutmayın.
İlk önce pilot testler yaparak her şeyin hazır olduğuna, bağlantınızda problem olmadığına, cihazlarınızın şarjının tam olduğuna emin olun. Artık teste başlayabiliriz!
Hazırlıklarımız bitti ancak şimdi en önemli kısma geldik:
İletişim
Kullanıcıyla iletişim biçiminiz test sonucunu gözle görülür şekilde etkileyecektir. Öncelikle kullanıcıyı ortama alıştırmak için onunla sohbet eder gibi konuşmaya başlayın. Yaptığı testte rahat olabileceğinin, bunun doğru veya yanlışı olmadığının etkisini yaratın. Rahat olun, siz rahat oldukça o da daha kolay adapte olacaktır.
Yöneltebileceğimiz sorulara bakalım:
• Bugün beraber bir web sitesi kullanacağız. (Beraberlik, samimiyet kurmak)
• Bazı görevler yapmanızı isteyeceğim. (Olayı basite indirgeyerek gözünde büyütmemesini sağlamak)
• Bu bir sınav değil o nedenle sesli düşünmenizi rica edeceğim. (Rahat olmasını sağlamak)
Başlatma
Genel sorularla başlayın, bilebileceği ya da hemen tahmin yürütebileceği soruları ucu açık bir şekilde sorun.
Örneğin:
• Şu an oturduğunuz evde ne kadar süredir oturuyorsunuz?
• Nasıl bulmuştunuz evi hatırlıyor musunuz?
• Nerelere bakmıştınız?
Yürütme
Artık konuya tam olarak girdiğiniz bölüm burasıdır. Rahatlığınız ve sohbet havasındaki tavrınızı kaybetmeyin. Direkt “şimdi bunu yap!” gibi değil, “Diyelim ki…” ile başlayan az önce bahsettiğimiz hikayeleştirme yoluyla sorulara geçebilirsiniz.
Bitirme
Konuyu toparladığınız ve sona geldiğiniz aşamadır. Artık son cümlelerinizi söyleyip hediyenizi verebilirsiniz.
Örneğin:
“Benim soracaklarım bu kadar sizin eklemek istediğiniz bir şey var mı?”
Eklemek istediği bir şey varsa dinleyip, “bu hediye de sizin için!” diyerek bitirebilirsiniz.
Moderatör ne yapmalı/yapmamalı?
• UX Temellerine ve Arayüze Hakim Olun
• Sabırlı Olun
• Ses ve Vücut Dilinize Hakim Olun
• Tarafsız Kalın/Karışmayın.
Kullanıcının kendisiyle bir işinizin kalmadığı bu bölümde; buraya kadar yaptığınız ve elde ettiğiniz çıktıları analiz etmeniz gerekmektedir. Burada Airtable, Excel gibi çeşitli tablo uygulamaları kullanarak verileri listeleyebilirsiniz. Bunun yanı sıra kaydettiğiniz videoları tekrar izleyerek çıktılarınızı not alabilir, problemli noktaları belirleyebilirsiniz.
Notlarınızı şöyle şekillendirebilirsiniz:
• Kullanıcılar, sepeti kaydet aksiyonunu ve aksiyon alındıktan sonra ne olacağını anlamıyorlar.
• Ödenecek toplam tutar ve promosyon kodu kullanım bilgisi kullanıcı tarafından anlaşılmamaktadır.
• Kullanıcılar ürünlerin sepetlerine eklenip eklenmediğini anlamıyorlar, sepetlerine kaç adet ürün eklediklerini fark edemiyorlar. Sepet tutarlarını sepet sayfasına gitmeden göremiyorlar... gibi problemli noktalarınızı cümleleştirebilirsiniz.
_optimized.jpg)
