Bu İçerikte Yer Alan Ana Başlıklar:
• Kullanılabilirlik Testi Nedir
• Kullanılabilirlik Testi mi, Kullanıcı Testi mi?
• Neden Kullanılabilirlik Testi?
• Kullanılabilirlik Testi Elemanları
• Kullanılabilirlik Testi Çeşitleri
• Userspots Kullanılabilirlik Testi Space Quiz
Bu içerik ile; UX araştırma süreçlerimizde sıkça uyguladığımız bir araştırma metodolojisi olan ve bir ürünün hedef kitlesi tarafından test edilip kullanılabilirliğini ölçen "kullanılabilirlik testi"nin ne olduğunu, çeşitleriyle birlikte, öğreneceksiniz.
Userspots'tan kullanılabilirlik testi servisi alabilir ayrıca Userspots Akademi'de online olarak devam eden; UX Eğitimi, Design Sprint ile UI/UX Eğitimi, UX Araştırma Eğitimi ve Design Thinking Eğitimi'ne katılarak "kullanılabilirlik testi" çalışmasını deneyimleyebilirsiniz.
Kullanılabilirlik testi, sıkça rastladığımız ya da bu işte yeni iseniz rastlayacağınız bir UX araştırma metodolojisidir. Bu metot aslında istemeden sıkça kullandığımız bir ‘test etme’ yöntemidir. Bu nedenle sadece UX alanında kullanılıyor dememiz doğru olmaz.
En basit tanımıyla kullanılabilirlik testi, adı üstünde, bir ürünün hedef kitlesi tarafından denenerek test edilip kullanılabilirliğini ölçer. Kullanıcının, kullanım kolaylığı, ne kadar sürede amacına ulaştığı gibi verileri toplanır. Mesela UX tarafından bir örnek verecek olursak; bir online market uygulamasını tasarladınız/analiz ettiniz ve geliştirme sürecindesiniz. Kullanıcının tasarımınızdaki nelere nasıl tepki verdiğini anlamak istiyorsunuz. Bu durumlarda genellikle kullanıcıya bir görev verilir. ‘Uygulama üzerinden 3 kg domates ve 2 adet süt siparişi verebilir misiniz?’ gibi bir görev olabilir. Ya da bir banka uygulaması olduğunu varsayarsak, ‘Bir Iban’a para gönderir misiniz?’ gibi seçenekler sunulabilir. Görevleri tamamlamaya çalışan kullanıcılar bu sırada gözlemlenir ve kullanıcı geri bildirimleri alınır. Geliştirme döneminden bir ürünün piyasaya sürülmesine kadar sıklıkla tekrar tekrar yapılır.
Kullanılabilirlik testi ifadesi ve kullanıcı testi genellikle birbirinin yerine kullanılan ifadelerdir.
Bazı insanlar "kullanıcı testi" ifadesine karşı çıkabilir. Bunun nedeni moderatörlerin katılımcıyı test ediyormuş gibi görünmesidir. Ancak bu testte asla ama asla kullanıcıyı test etmiyoruz. Yalnızca arayüzü test ediyoruz. Ancak bu terim, kullanıcıları test etme anlamına geliyor ki kullanıcılar tarafından böyle anlaşılmasını istemeyiz. Çünkü bu testi uygularken kullanıcılar genelde ‘Acaba yanlış mı yapıyorum?’ hissine kapılabilirler. Halbuki bunun doğrusu ve yanlışı yok biz sadece onların deneyimlerini gözlemliyoruz.
Kullanılabilirlik Testi sonuçta doğru ürünler ve çıktılar elde etmemizi sağlar.
Bu yöntem sayesinde gözden kaçırabileceğiniz tasarım kusurlarını, ürününüzü piyasaya sürmeden çözme fırsatı bulursunuz.
Test kullanıcılarının görevleri yerine getirmeye çalışırken nasıl davrandıklarını izlediğinizde, tasarımınızın/ürününüzün ne kadar iyi çalıştığına dair hayati bilgiler edinirsiniz. Ardından iyileştirmeler yapmak için bu içgörülerden yararlanabilirsiniz.
Bir kullanılabilirlik testi yaptığınızda, başlıca hedefleriniz şunlar olmalıdır:
• Kullanıcının testi bağımsız olarak tamamlayıp tamamlamadığına dikkat edin.
• Tasarımınızın ne kadar iyi çalıştığını görmek için kullanıcılar görevleri tamamlamaya çalışırken performanslarını ve zihinsel durumlarını değerlendirin.
• Kullanıcıların onu kullanmaktan ne kadar keyif aldığını gözlemleyin.
• Sorunları ve ciddiyetini belirleyin.
• Bu sorunlara çözümler bulun.
Kullanılabilirlik testleri doğru ürünleri oluşturmanıza yardımcı olabilir ancak bunlar kullanıcı deneyimi araştırmanızdaki tek yöntem olmamalıdır. Farklı metotlar ve araçlarla bunu desteklemelisiniz.
Test ettiğiniz ürünün türüne ve kitlesine göre değişen birçok farklı kullanılabilirlik testi türü vardır ancak çoğu kullanılabilirlik testinde ortak temel unsurlar bulunur. Bunlar: Facilitator (Moderatör), Katılımcı ve Görevler.
Moderatör önceden hazırladığı görevleri tamamlaması için katılımcıyla paylaşır. Katılımcı bu görevleri yerine getirirken moderatör katılımcının davranışını gözlemler ve geri bildirimi dinler. Modere eden kişi ayrıca katılımcıdan ayrıntılar elde etmek için çeşitli sorular da yöneltebilir.
Moderatör (Facilitator), katılımcıyı test süreci boyunca bilgilendirerek yönlendirir. Talimatlar verir, katılımcının sorularını belirli bir sınıra kadar yanıtlar ve onlara takip soruları sorar. Katılımcının davranışını bilerek ya da bilmeyerek etkilememelidir. Modere eden kişi ne kadar objektif olursa, testin yüksek kaliteli ve geçerli verilerle sonuçlanma ihtimali o kadar artar. Yani yönetici hem yönlendirmeli hem de yönlendirilmemelidir. Bu dengeyi sağlamak Moderatör için kolay değildir.
Katılımcı, incelenecek ürünün veya hizmetin ‘gerçekçi’ bir kullanıcısı olmalıdır. Yani, kullanıcının ürünü veya hizmeti gerçek hayatta kullanıyor olması başarılı bir çıktı oluşturabilir. Alternatif olarak, bazı durumlarda, katılımcı hedef kullanıcı grubuna benzer bir geçmişe sahip olabilir veya halihazırda ürünün bir kullanıcısı olmasa bile aynı ihtiyaçlara sahip olabilir.
Kullanılabilirlik testi sırasında katılımcılardan sıklıkla yüksek sesle düşünmeleri (Thinking Aloud ya da Sesli Düşünme Yöntemi olarak adlandırılır.) Yönetici, katılımcılardan görevleri yerine getirirken eylemlerini ve düşüncelerini anlatmalarını isteyebilir. Bunun amacı, katılımcılar bu tür testlerde acaba doğru mu yapıyorum kaygısı ile gerilebilir ve kendi içlerine kapanabilirler. Bu yaklaşım sayesinde, katılımcıların davranışları, hedefleri, düşünceleri ve motivasyonları anlaşılır.
Görevler, katılımcının gerçek hayatta uygulayabileceği gerçekçi etkinliklerdir. Araştırma sorularına ve kullanılabilirlik testinin türüne bağlı olarak farklılaşırlar.
Kullanılabilirlik çalışmaları görev örnekleri:
• İnternet sitesinde "404 Not Found" hatası gösteriyor. Hata mesajından nasıl kurtulabilirsiniz?
• Dijital market uygulaması üzerinden ‘3 kg domates ve 2 adet süt siparişi verebilir misiniz?’
• Online bankacılık uygulamasında, ‘Bir Iban’a para gönderir misiniz?
Kullanılabilirlik testinde görevin ifade ediliş şekli çok önemlidir. Bir görevin ifade edilmesinde yapılan küçük hatalar, katılımcının görevi yanlış anlamasına ve buna bağlı olarak testin doğruluğunun düşük olmasına neden olabilir.
Kullanılabilirlik testi Nitel (kalitatif) veya Nicel (kantitatif) olabilir.
Niteliksel kullanılabilirlik testi, insanların ürünü veya hizmeti nasıl kullandıklarına ilişkin içgörüler, bulgular ve anekdotlar toplamaya odaklanır. Kullanıcı deneyimindeki sorunları keşfetmek için en iyisi ve en yaygını denilebilir.
Nicel kullanılabilirlik testi, kullanıcı deneyimini tanımlayan ölçümleri yani görev başarısı ve görevdeki süreyi kaydetmeye odaklanır. Bu nedenle kıyaslama yapmak için en iyi yöntemdir.
Kullanılabilirlik testi için gereken katılımcı sayısı, çalışmanın türüne göre değişir. Tek bir kullanıcı grubunun tipik bir nitel kullanılabilirlik çalışmasında, üründeki en yaygın sorunların çoğunu ortaya çıkarmak için ortalama beş katılımcı kullanmalısınız.
Uzaktan (Remote) ve Yüz Yüze (In-Person) Kullanılabilirlik Testi, yüz yüze çalışmalardan daha az zaman ve para gerektirdikleri için oldukça popülerdir.
İki tür uzaktan kullanılabilirlik testi vardır:
1. Denetlenen Kullanılabilirlik Testinde, modere eden kişinin katılımcıyla etkileşim halinde olması ve ona görevler vermesiyle uzaktan kullanılabilirlik testi yüz yüze testlerle benzer şekilde çalışır. Bununla birlikte, katılımcı ile moderatör farklı fiziksel konumdalardır. Skype, GoToMeeting, Zoom gibi ekran paylaşımına uygun platformlardan gerçekleştirilebilir.
2. Denetlenmeyen Kullanılabilirlik Testleri, denetlenen testlerin olumsuz yanlarının üstesinden gelmenize yardımcı olmak için tasarlanmış bir tekniktir. Bu yöntemde moderatör-katılımcı etkileşimi yoktur. Moderatör, çevrimiçi uzaktan test araçları kullanarak katılımcı için görevleri yazılı hale getirir. Katılımcı ile bu görevleri paylaşır ve katılımcı kendi zamanında görevleri tamamlar. Test aracı, görev talimatlarını ve tüm takip sorularını sunar. Katılımcı testini tamamladıktan sonra, moderatör görev başarısı gibi ölçümlerle birlikte oturumun bir kaydını alır.
-min.jpg)
